نقشه های اتوکد مسجد جامع اردستان شامل پلانها و مقاطع اتوکد
سامانیان استفاده از زبان فارسی (که اکنون با الفبای عربی نوشته می شد) را در دربار خود احیا کردند و توسعه فرهنگ فارسی را تشویق کردند. آنها حامیان فردوسی بودند که با نوشتن شاهنامه (کتاب شاهان) که شعری حماسی درباره قهرمانان ایرانی پیش از اسلام بود، اساس هویت ایرانی مدرن را پی ریزی کرد. سامانیان جای خود را به غزنویان دادند و دومی ها در سال 1040 از سلجوقیان شکست خوردند. اینها یک قبیله ترک زبان آسیای مرکزی بودند، اما زبان فارسی را به عنوان زبان رسمی امپراتوری خود پذیرفتند. فرمانروایان غزنوی و سلجوقی خود را سلطان می نامیدند، عنوانی به معنای داشتن قدرت/قدرت، که به جای مذهبی، مفهومی غیرمعمول داشت. در سال 1071 سلجوقیان بیزانسی ها را در مانزکرت شکست دادند و بخشی از زمین های آناتولی را اشغال کردند و در آنجا سلطنت روم را تاسیس کردند. در ایران سلاطین سلجوقی به سلجوقیان بزرگ معروف شدند و پایتخت خود را اصفهان گذاشتند. اردستان امروز شهری کوچک در جاده یزد - کاشان است و فاصله چندانی با اصفهان ندارد. این شهر در قرون وسطی یکی از پر رونق ترین شهرهای منطقه بوده و مسجد جامع بزرگ آن گواه این امر است. جامه هم به معنی جمعه و هم عالی/زیبا است. قرآن از همه مسلمانان مرد یک شهر می خواهد که با هم در نماز ظهر جمعه شرکت کنند، بنابراین مسجدی که در آن جمع می شوند، جمعه / مسجد اعظم نامیده می شود. سلجوقیان پیرو اسلام سنی بودند و ساخت بسیاری از مساجد بزرگ و مدارس و مدارس مذهبی را ترویج کردند. کتیبه ها نشان می دهد که مسجد جمعه در سال های 1158-1160 تکمیل شده است، اما به احتمال زیاد در حدود سال 1000، قبل از فتح سلجوقیان آغاز شده است. نمای بیرونی آن ظاهری نامنظم دارد، در حالی که فضای داخلی حول یک حیاط مربع شکل با چهار ایوان، طاقچه های غول پیکر ساخته شده است که از ویژگی های معماری ایرانی از زمان ساسانیان است. ایوان‌ها به احتمال زیاد در قرن شانزدهم دوباره طراحی شده‌اند، اما آن‌طور که در آن دوره مرسوم بود، با کاشی تزئین نشده‌اند، که نشانه‌ای از کاهش اهمیت اردستان است.