«از کهن‌دژ تا بازار: کاوشی در ساختار شهرهای ایران از قرن دوم تا هفتم هجری»
📝 معرفی کلی:
درک تاریخ شهرسازی ایران از قرن دوم تا هفتم هجری، نه‌تنها به شناخت بهتر از ساختارهای شهری گذشته کمک می‌کند، بلکه الهام‌بخش طراحی‌های معاصر نیز می‌باشد. این دوره، با ویژگی‌های خاص خود، فرصت‌های بی‌نظیری برای پژوهشگران، معماران و علاقه‌مندان به تاریخ فراهم می‌آورد.
📜 بررسی ساختار شهری در دوره اسلامی
در دوره اسلامی، شهرهای ایران با ساختاری منحصربه‌فرد شکل گرفتند که ترکیبی از عناصر مذهبی، تجاری و مسکونی بود. مرکز شهر معمولاً شامل مسجد جامع، بازار و میدان اصلی بود که نقش‌های مذهبی، اقتصادی و اجتماعی را ایفا می‌کردند. این ساختار، به‌ویژه در شهرهایی مانند نیشابور و ری، به‌وضوح مشاهده می‌شود. به گفته سایت نقش برتر پارس، «ساختار شهرهای اسلامی با محوریت مسجد جامع و بازار، نشان‌دهنده تعامل دین و اقتصاد در فضای شهری است» .
🏗️ تاثیر عوامل طبیعی و انسانی بر شهرسازی
عوامل طبیعی مانند زمین‌لرزه‌ها و سیلاب‌ها، تاثیرات قابل‌توجهی بر ساختار شهرها داشتند. شهرهایی مانند تبریز و قزوین، بارها به دلیل زلزله دچار ویرانی شدند و بازسازی آن‌ها با تغییراتی در ساختار همراه بود. از سوی دیگر، عوامل انسانی مانند جنگ‌ها و تغییرات سیاسی نیز نقش مهمی در تحول شهرها ایفا کردند. برای مثال، حمله مغول به ایران در قرن هفتم هجری، منجر به تخریب بسیاری از شهرها و تغییر در ساختار آن‌ها شد.