📚 1️⃣ مبانی نظری و اهمیت فرهنگی
موزه‌های تاریخی، به‌ویژه موزه‌های باستان‌شناسی، محلی هستند برای نمایش آثاری از طریق کوشش‌های کاوش علمی. نقش اساسی این موزه‌ها در آگاهی‌بخشی به بازدیدکنندگان درباره تاریخ کشور، و تقویت هویت فرهنگی–ملی آنها است؛ همچنین باعث تقویت حس تعلق و مسئولیت نسبت به حفظ میراث می‌شود .
🏛️ 2️⃣ انواع موزه و رویکرد طراحی
موزه‌های باستان‌شناسی: غالباً در محل حفاری یا ساختمان‌های تاریخی قرار دارند؛ طراحی باید انعطاف‌پذیر باشد تا بازدید کوتاه و معنی‌دار را تسهیل کند. استفاده از ابزارهای چندرسانه‌ای برای بیان روایت اهمیت دارد .
موزه‌های انسان‌شناسی: به بررسی فرهنگ، سنن و ساختارهای اجتماعی می‌پردازند؛ طراحی فضاهای پژوهشی، آموزشی و مطالعه را هم توجه دارد .
💡 3️⃣ استانداردها و ضوابط عملکردی
ایکوم تعریف می‌کند که موزه «بنیادی بدون هدف مادی» برای پژوهش، گردآوری و نمایش آثار است . طراحی فیزیکی موزه‌های باستان‌شناسی بایستی شامل حوزه‌های نمایش، آگاهی‌بخشی، اداری، آموزشی و خدماتی باشد . ضوابطی مانند مسیر بازدید، نورپردازی مناسب، کنترل محیطی و حفاظت از اشیا نیز باید لحاظ شوند .
🧭 4️⃣ مبانی تجربه فضایی و طراحی حرکت
سیستم گردش در موزه شکل‌دهنده تجربه مخاطب است؛ باید بین انسجام و تمایز فضای نمایش توازن برقرار شود. حرکت هدایت‌شده یا آزاد بسته به نوع موزه انتخاب می‌شود. ارتفاع‌ها، نور طبیعی از بالا و نمای داخلی به‌صورت دقیق طراحی می‌شود تا دید کافی و حفاظت آثار تامین شود.
🌍 5️⃣ پیشینه تاریخی موزه‌داری و تکامل آن
مفهوم موزه در قرن هجدهم شکل گرفت و پس از رنسانس به جایگاه فعلی رسید، با توسعه در جوامع دانشگاهی و نقش تدریجی در آموزش عمومی . پس از جنگ جهانی دوم، نهادسازی مثل ایجاد ایکوم به معنای حرفه‌ای‌تر شدن موزه‌داران و استانداردسازی فضاها انجام شد .
📣 💬 نقل‌قول سایت نقش‌برتر پارس (مرجع معماری ایران):
«طراحی موزه‌های تاریخی، تلفیقی‌ست از حفظ میراث فرهنگی و معماری معاصر که تجربه‌ای معنوی و آموزشی را برای بازدیدکننده خلق می‌کند.»