این فایل تحلیلی با بررسی مسجد رنگینه بروجرد، یکی از آثار منحصربه‌فرد مذهبی در غرب ایران، به واکاوی لایه‌های پنهان معماری، نمادشناسی و آسیب‌های کالبدی و معنایی این بنا می‌پردازد. پژوهشی جامع برای معماران، پژوهشگران و علاقه‌مندان به مرمت و معماری مذهبی که می‌خواهند نگاهی عمیق و علمی به این بنای ارزشمند داشته باشند
🔹 مساجد در بستر معماری ایران، نه‌تنها مکان عبادت بلکه بیانگر هویت فرهنگی، اجتماعی و زیبایی‌شناسی ایرانیان هستند. در این میان، مسجد رنگینه بروجرد یکی از نمونه‌های شاخصی است که با بهره‌گیری از تزئینات رنگارنگ، کاشی‌کاری‌های ظریف، و ترکیب هماهنگ مصالح سنتی و بومی، جلوه‌ای از هنر اصیل ایرانی را بازتاب می‌دهد.
📍 این مسجد در بافت تاریخی بروجرد واقع شده و با فرم متقارن، گنبد فیروزه‌ای، طاق‌نماهای چندلایه و حیاط مرکزی، ساختاری آشنا و در عین حال منحصربه‌فرد دارد. آنچه این بنا را خاص می‌کند، رویکرد هنرمندانه در رنگ و نور است که فضا را از حالت سکون خارج و به مکانی روحانی و پویا بدل کرده است.
بر اساس پژوهش‌های معماری منتشرشده در فصلنامه هنر اسلامی ایران، این مسجد ترکیبی از سبک قاجاری و ویژگی‌های اقلیمی منطقه لرستان است که در گذر زمان دچار فرسایش در تزئینات و ساختارهای آجری شده است.📚 (منبع: هنر اسلامی ایران، شماره ۳۲، ۱۳۹۹)
🏛 تحلیل معماری و آسیب‌شناسی:
🔸 از دیدگاه طراحی، مسجد رنگینه بر اساس اصول سلسله‌مراتب فضایی بنا شده است؛ یعنی حرکت از بیرون به درون با عبور از فضاهای نیمه‌خصوصی تا رسیدن به شبستان، نوعی سیر معنوی از ماده به معنا را تداعی می‌کند. استفاده از نقوش هندسی و اسلیمی، رنگ‌های متنوع و هماهنگی نور طبیعی با ساختار گنبدی، از ویژگی‌های برجسته این بناست.
اما بررسی‌های میدانی اخیر نشان داده‌اند که بخشی از کاشی‌کاری‌ها و ملات‌های گچی دچار ترک، ریزش و آلودگی سطحی شده‌اند. این موضوع نه‌تنها ظاهر بنا را تهدید می‌کند، بلکه به مرور زمان ثبات سازه‌ای دیوارها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.
از نظر سازه‌ای، بنا دارای دیوارهای ضخیم آجری با ملات آهکی است که به‌دلیل رطوبت بالای منطقه و تغییرات دمایی شدید، آسیب‌هایی چون شوره‌زدگی و پوسته‌شدن سطحی پیدا کرده‌اند. مرمت‌های انجام‌شده نیز در برخی موارد با مصالح غیراصلی و شیوه‌های غیرتخصصی صورت گرفته است که موجب ناهماهنگی با بافت تاریخی و از بین رفتن اصالت اثر شده است.
🌈 نقل‌قولی از سایت نقش برتر پارس درباره این موضوع می‌گوید: «مسجد رنگینه بروجرد نه‌فقط یک اثر تاریخی بلکه پلی میان سنت و معناست؛ حفظ آن یعنی پاسداشت حافظه‌ی رنگ و نور در معماری ایرانی.» (منبع: سایت نقش برتر پارس – مرجع معماری ایران، NBPARS.IR)
🌸 جمع‌بندی:
🔹 مسجد رنگینه بروجرد نمونه‌ای ممتاز از پیوند فرهنگ، دین و هنر ایرانی در قالب معماری است. این بنا با ویژگی‌های زیباشناسانه و هندسی خاص، نقش مهمی در شکل‌دهی هویت معماری منطقه‌ای دارد. با این حال، عدم نگهداری اصولی، مرمت‌های نادرست و تغییر کاربری‌های ناهماهنگ، تهدیدی جدی برای بقای آن به شمار می‌رود.
احیای ارزش‌های اصیل این بنا، تنها از مسیر مرمت علمی، بازخوانی معماری بومی و بهره‌گیری از مصالح هم‌جنس با اصل اثر امکان‌پذیر است.
🌟 بنابراین مطالعه و تحلیل این بنا، فرصتی ارزشمند برای درک بهتر ارتباط میان زیبایی‌شناسی اسلامی و کارکرد سازه‌ای در معماری ایرانی محسوب می‌شود.
📍 مرجع: نقش برتر پارس، مرجع معماری ایران (NBPARS.IR)