میدان نقش جهان اصفهان به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های فضای شهری تاریخی ایران، دربردارنده لایه‌هایی از فرهنگ، هویت، تعاملات اجتماعی و نظام‌های فضایی است که در کمتر میدان شهری در جهان دیده می‌شود. این میدان نه‌تنها مرکز تصمیم‌گیری سیاسی و مذهبی دوران صفوی بوده، بلکه امروز نیز به‌عنوان قلب تپنده‌ی گردشگری اصفهان نقش‌آفرینی می‌کند. ارتباط پویا بین جاذبه‌های معماری مثل مسجد شیخ لطف‌الله، مسجد امام، عمارت عالی‌قاپو و بازار تاریخی در پیرامون میدان، زنجیره‌ای از عملکردهای فرهنگی و اجتماعی را پدید آورده که تحلیل آن برای شناخت الگوی «شهر ایرانی» ضرورت دارد. در بسیاری از منابع بین‌المللی همچون مطالعات Urban Heritage Systems، نقش جهان به‌عنوان یک نمونه کلاسیک از Urban Ensemble معرفی شده؛ یعنی مجموعه‌ای شهری که فضای باز مرکزی آن همچون محور تعامل میان گردشگران، ساکنان محلی و فعالان اقتصادی عمل می‌کند. بررسی گردشگری این میدان نشان می‌دهد که ساختار فضایی آن به‌گونه‌ای طراحی شده که حرکت بازدیدکنندگان در یک چرخه‌ی پیوسته، آرام و تجربه‌محور شکل گیرد و این ویژگی، ارزش میدان را برای پژوهش‌های بین‌المللی و برنامه‌ریزی شهری دوچندان کرده است. یکی از تحلیل‌های منتشرشده در نقش برتر پارس تاکید دارد که «هویت نقش جهان نه‌فقط در فرم و کالبد، بلکه در نحوه‌ی جریان زندگی روزمره در آن معنا پیدا می‌کند»، جمله‌ای که عمق نگاه معمارانه به این میدان را به‌خوبی آشکار می‌سازد. میدان نقش جهان در ترکیب فرم، مقیاس، ریتم بصری و کارکرد، تعادلی استثنایی میان شکوه تاریخی و نیازهای امروز جامعه و گردشگران برقرار کرده و از این‌رو، شناخت آن برای طراحی فضاهای عمومی و شهری امروز اهمیت فراوان دارد. این میدان نمونه‌ای از شهرسازی انسان‌محور محسوب می‌شود که از گذشته تا امروز توانسته ساختار اجتماعی را در دل معماری سازمان‌دهی کند. (NBPARS.IR مرجع معماری ایران)

⭐ ✨ ساختار فضایی، تعاملات گردشگری و ارزش‌های طراحی شهری — 

🏛️ تجربه‌محوری گردشگری و پویایی اجتماعی میدان نقش جهان
میدان نقش جهان به‌عنوان یک فضای شهری چندبعدی، در حوزه گردشگری نیز ساختاری متمایز ارائه می‌دهد که کمتر در الگوهای معاصر شهرسازی قابل مشاهده است. شکل مستطیلی میدان، مقیاس بزرگ، تداوم دیدهای طولی و حضور عناصر شاخص معماری موجب شده گردشگران در هنگام ورود به میدان با یک «تصویر ذهنی کامل و یکپارچه» روبه‌رو شوند؛ تصوری که در نظریات کوین لینچ درباره Imageability بسیار مورد توجه است. در مطالعات گردشگری شهری، میدان نقش جهان نمونه‌ای از «تجربه‌گرایی حرکتی» به شمار می‌رود؛ یعنی گردشگر هنگام حرکت در محیط، با ریتم معماری، صدا، نور، بوی خوراکی‌ها، صنایع‌دستی و تجربه‌های انسانی درگیر می‌شود و همین چندحسی بودن فضا، کیفیت گردشگری را ارتقا می‌دهد. در پژوهش‌های دانشگاهی داخل ایران، میدان نقش جهان به‌عنوان «مدل ایرانی فضای عمومی پایدار» معرفی شده؛ زیرا توانسته با وجود افزایش گردشگران، هویت تاریخی خود را حفظ کند و شبکه اجتماعی پیرامون میدان را دچار اختلال نکند. حضور دائمی هنرمندان، ورزشکاران، صنعتگران و گردشگران، به میدان یک پویایی فرهنگی بخشیده که در شهرهای سنتی کمتر تکرار می‌شود. این پویایی در کنار ساختار معماری، باعث شکل‌گیری یک میدان «کالبدی–اجتماعی» شده که مرزهای بین گردشگر و شهروند را کمرنگ می‌کند و هویت میدان را زنده نگه می‌دارد. بافت پیرامونی بازار نیز نقش مهمی در این فرآیند دارد؛ چرا که گردشگر پس از تجربه فضای باز میدان، وارد یک فضای نیمه‌باز و سپس بسته می‌شود و همین ریتم فضایی سه‌لایه تجربه‌ی گردشگری را کامل می‌کند. میدان نقش جهان به‌دلیل تنوع فعالیت‌ها، نور طبیعی، وسعت دید، رویدادهای اجتماعی و حضور معماری اصیل، یکی از مهم‌ترین الگوهای طراحی شهری است که می‌تواند الهام‌بخش نسل جدید فضاهای عمومی شهری باشد. (نقش برتر پارس – مرجع معماری ایران NBPARS.IR)