قبل از اسلام تقریباً همه شهرها به صورت کلات (به معنای قلعه ها ، برج ها و استحکامات) ساخته شده بودند که در آن مسئله سیستم طبقاتی به شدت رعایت می شد و شهر به نام های ذکر شده تقسیم می شد. 1- خنداج: قلعه مهم شهر ، گاهی در داخل شهر و گاهی در خارج از شهر و معمولاً در ارگ (که به معنی محل حکومت است) ساخته شده است. نام محافظ ارگوباد بود و برای خودش خندقی داشت. 2- شرستان یا هسته مرکزی شهر ، معمولاً از دروازه مهم آن بازار شروع می شود و به مرکز شهر می رسد. 3- پروست یا رابز به معنای قسمتهای بیرونی تمدن است پس از اسلام ، در توسعه شهر ، ساخت بناهای جدید خارج از تمدن ، که تقسیم شهر در این دوره بود ، ترجیح داده شد. 1- همسایگی: در برنامه ریزی شهری پس از اسلام ، محلات نه بر اساس سازمان طبقاتی بلکه بر اساس تمام قومیت یا کاملاً حرفه ای بودن شکل می گیرند. مثل محله شیرازی یا محله حصیربافی. محله یا خوابگاه شهری کوچک در قلب شهر است و بازار ، مدرسه ، مسجد و سایر ملزومات خاص خود را دارد. 2- خیابان ، کوچه ، پاساژ ، سابات (به معنی کوچه سرپوشیده) 3- بازار آرسن: بازاری که در کنار دروازه اصلی شهر واقع شده بود و پوشیده نبود. 4- زمینه: که به دو نوع قابل تقسیم است. الف) میدان بزرگ شهر که در مرکز شهر بود و ساختمانهای مختلفی مانند بازار ، حمام و مدرسه در کنار آن قرار داشت. (مانند میدان نقش جهان در اصفهان و میدان گنجعلی خان در کرمان) ب) میدان لرد ، جایی که میادین کوچک در آنجا پخش می شد و در آن کالاهای مختلف توزیع می شد. (مثل میدان تره بار)