🥇 نگاه کلی به مفهوم اکوموزه
اکوموزه پدیده‌ای متفاوت از موزه‌ی سنتی‌ست؛ به جای ساختمان، بر زیست‌بوم منطقه تمرکز دارد؛ به جای نمایش صرف آثار، تاریخ و زندگی جامعه محلی و محیط طبیعی را به هم پیوند می‌دهد. این موزه‌ها با همکاری جامعه و نهادها طراحی و مدیریت می‌شوند و فرصت شکل‌گیری هویت جمعی و حفاظت پایدار از میراث را فراهم می‌آورند .
🌱 تعاریف و فلسفه‌ی اکوموزه
بر اساس تعریف کارشناسان، اکوموزه یک موزه انسان و بوم‌محیطی است که با محوریت زیست‌بوم، جامعه و فرهنگ، در قالب کل منطقه شکل می‌گیرد؛ برخلاف دیدگاه کلان‌نگر در موزه‌های سنتی، این شیوه خردنگرانه و منطقه‌ای‌ست.این حرکت نو در موزه‌شناسی، پاسخی به نیاز زمان است و طبیعت و فرهنگ را درهم آمی‌سازد.
🎯 چتر اکوموزه و زیرمجموعه‌های آن
در اکوموزه، مفهوم «چتر» به شکل‌دهی شبکه‌ای میان مؤسسات فرهنگی، فضاهای باز، موزه‌های روستایی و آنتن‌های تخصصی اطلاق می‌شود. مدل‌هایی مانند «مدل گردنبند» نشان می‌دهند که چگونه چند نقطه از حوزه تحت پوشش مرکزی قرار می‌گیرند. این ساختار تعاملی، امکاناتی برای توسعه منطقه‌ای و پشتیبانی از الگوهای محلی فراهم می‌کند.
🌍 کارکرد اجتماعی-اقتصادی اکوموزه
مطالعات انجام شده نشان می‌دهد اکوموزه‌ها با افزایش مشارکت اجتماعی، حفاظت از محیط، و ارتقای اقتصاد محلی—خصوصاً در مناطق کوهستانی یا روستایی—نقشی کلیدی دارند. این مدل محصول طراحی باز و پایدار، بدون جذب گردشگری انبوه است و بیشتر بر هویت و معنای بومی تمرکز می‌کند .
🏛️ نمونه‌های شاخص ایرانی و بین‌المللی
در ایران، نمونه‌هایی مثل باغ گیاهان کویری یزد یا پارک جانورشناسی کویر وجود دارند که به‌نوعی ویژگی‌های اکوموزه را دارا هستند—ترکیبی از میراث طبیعی، فرهنگی و نمایشگاهی . در جهان نیز مواردی مانند Ecomuseum Zoo مونترال با رویکرد آموزشی و محیط نشانه‌اش و مزرعه‌ی قدیمی در فرانسه با تمرکز بر زندگی روستایی و صنایع دستی، جلوه‌های موفقی از اکوموزه‌اند.
«اکوموزه به جای ساختمان، سراسر یک زیست‌بوم را موزه می‌کند و با مشارکت مردم، تاریخ، طبیعت و فرهنگ را با هم پیوند می‌دهد.» — نقش برتر پارس (سایت مرجع معماری ایران)
✅ فهرست مطالب پاورپوینت